Ceir ymdriniaeth yn y penodau agoriadol a'r agweddau meddwl hynny a
nodweddai ddyneiddiaeth Gymreig. Sylwir yn arbennig ar nodweddion
ysgolheictod iaith a banes, a rhoddir sylw hefyd i'r newyddbethau a ddug
Wiliam Llŷn i draddodiad y canu caeth, ac i'r syniadau dyneiddiol ynghylch
natur barddoniaeth a gynigiodd Siôn Dafydd Rhys i'r beirdd.
Mae'r penodau ar y ddeunawfed ganrif yn cyfeirio at ddylanwad y dyneiddwyr ar Lewis Morris a Goronwy Owen. Gwelir yn y bennod ar Lewis Morris ei fod yn enghraifft wiw o'r math o ysgolhaig amatur, eang ei ddiddordebau, a hanfodol wyddonol ei agwedd a nodweddai'r ddeunawfed ganrif. Yn y ddwy ymdriniaeth â Goronwy Owen pwysleisir ei gysylltiadau llenyddol, yn Gymreig, yn Glasurol, ac yn Seisnig.
Trafodir agweddau ar delynegion ac emynau traddodiad sy'n pontio'r bedwaredd ganrif ar bymtheg a'r ugeinfed yn y drydedd adran. Syniadau
Ceiriog am natur Cymreictod a Phrydeindod, yng nghyd-destun ei gyfnod, yw
pwnc yr wythfed bennod; yn yr un modd, sonnir am berthynas Elfed â'i
amgylchiadau cymdeithasol a gwleidyddol. Mae'r penodau ar Elfed, fodd
bynnag, yn canolbwyntio ar drafod diwinyddiaeth ei emynau a'r modd y
dylanwadodd ei syniadau am yr emyn fel offeryn defnyddiol a chynulleidfaol
ar ei waith.
Yn y bedwaredd adran, ceir penodau yn ymwneud â gwaith tri o lenorion
mawr canol yr ugeinfed ganrif, sef Saunders Lewis, Kate Roberts a Gwenallt.
Un o themâu'r bennod ar Kate Roberts yw ei chysylltiad â'r ddau lenor arall; y
mae cysylltiad thematig amlwg hefyd rhwng y bennod hon a'r bennod sy'n
dadansoddi'r agweddau meddwl patriarchaidd yng ngwaith Saunders Lewis. I
gloi, ceir dwy bennod yn ymdrin â'r canu caeth cyfoes; yng ngwaith Gerallt
Lloyd Owen ac Idris Reynolds, gwelir parhad elfennau traddodiadol ac
ymwybod dwfn â'r perygl o golli ffordd arbennig o feddwl ac o fyw.